Upadłość spółki: jawnej, cywilnej, akcyjnej, komandytowej

Upadłość przedsiębiorstwa to stan, w którym traci ono wypłacalność i nie jest w stanie pokryć zobowiązań względem swoich wierzycieli. Upadłość zostaje ogłoszona przez sąd na wniosek właścicieli lub zarządu spółki. W tym artykule przyjrzymy się temu, jak w praktyce wygląda upadłość spółki w zależności od jej rodzaju. Odpowiemy także na pytanie, czym się różni upadłość od likwidacji.

Przesłanki ogłoszenia upadłości

Głównym powodem, dla którego spółka może ogłosić upadłość, jest stała niewypłacalność względem swoich wierzycieli. W praktyce oznacza to, że ta niewypłacalność musi trwać co najmniej przez 3 miesiące i nie może być spowodowana chwilową utratą płynności ani zaległościami wynikającymi z faktur nieopłaconych przez kontrahentów tej spółki. Pozostałe przesłanki upadłości to między innymi całkowita utrata zdolności do spłaty długu oraz stan zadłużenia przekraczającego wartość spółki, który utrzymuje się przez ponad 24 miesiące – wyjaśniają specjaliści z https://aasadlabiznesu.pl

Podstawą prawną jest ustawa o prawie upadłościowym i naprawczym:

Art. 10.

Upadłość ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny.

Art. 11.

  1. Dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań.
  2. Dłużnika będącego osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, uważa się za niewypłacalnego także wtedy, gdy jego zobowiązania przekroczą wartość jego majątku, nawet wówczas, gdy na bieżąco te zobowiązania wykonuje.

Upadłość a likwidacja

Dwa powyższe pojęcia oznaczają zupełnie różne sytuacje, chociaż w niektórych okolicznościach mogą się nieco zazębiać. Upadłość, jak już wcześniej wspomnieliśmy, to sytuacja, w której spółka staje się całkowicie niewypłacalna. Upadłość orzeka specjalny organ w postaci sądu upadłościowego.

Likwidacja to natomiast trwałe i zupełne zamknięcie spółki. W tym celu wspólnicy, zarząd lub inne uprawnione do tego osoby muszą całkowicie zakończyć działalność firmy, uregulować jej zobowiązania względem kontrahentów (w tym także odebrać należne im wierzytelności) oraz sprzedać majątek spółki i należycie podzielić zyski lub straty pomiędzy siebie.

Art. 282. § 1. Likwidatorzy powinni zakończyć interesy bieżące spółki, ściągnąć wierzytelności, wypełnić zobowiązania i upłynnić majątek spółki (czynności likwidacyjne). Nowe interesy mogą wszczynać tylko wówczas, gdy to jest potrzebne do ukończenia spraw w toku. Nieruchomości mogą być zbywane w drodze publicznej licytacji, a z wolnej ręki – jedynie na mocy uchwały wspólników i po cenie nie niższej od uchwalonej przez wspólników.

§ 2. W stosunku wewnętrznym likwidatorzy są obowiązani stosować się do uchwał wspólników. Likwidatorzy, ustanowieni przez sąd, są obowiązani stosować się do jednomyślnych uchwał, powziętych przez wspólników oraz przez osoby, które spowodowały ich ustanowienie zgodnie z art. 276 § 4

Może do niej też dojść w pewnych prawnie określonych przypadkach, które reguluje Artykuł 271 Kodeksu Spółek Cywilnych:

1) na żądanie wspólnika lub członka organu spółki, jeżeli osiągnięcie celu spółki stało się niemożliwe albo jeżeli zaszły inne ważne przyczyny wywołane stosunkami spółki;

2) na żądanie oznaczonego w odrębnej ustawie organu państwowego, jeżeli działalność spółki naruszająca prawo zagraża interesowi publicznemu.

Likwidacja a upadłość – jak wygląda w przypadku długów?

„Jeśli spółka jest w stanie samodzielnie spłacić swoje zobowiązania, a jej zarząd bądź właściciele chcą ją całkowicie rozwiązać, to w tym wypadku możliwa jest właśnie likwidacja. Podczas tego procesu spłacane są wszystkie zobowiązania przedsiębiorstwa, tak by miało ono „czyste konto”. Jeśli natomiast z jakiegoś powodu wyniknie sytuacja niewypłacalności, to konieczna będzie droga upadłościowa, w której to sąd oraz przydzielony syndyk przeprowadzi całe postępowanie” – tłumaczą eksperci z Aasa, firmy finansowej, wspierającej przedsiębiorców w codziennej działalności biznesowej za sprawą takiego instrumentu zewnętrznego finansowania jak pożyczka dla firm.

Upadłość spółki z o.o.

Aby została przeprowadzona prawna procedura, należy złożyć wniosek o upadłość spółki z o.o., który jest rozpatrywany przez sąd upadłościowy. Składa się go w sądzie rejonowym, a zgłoszenie powinno nastąpić przez członka zarządu w terminie nie dłuższym niż 30 dni od wystąpienia podstawy prawnej do ogłoszenia upadłości. Wniosek o upadłość spółki może złożyć też sam wierzyciel, co stanowi artykuł 20 prawa upadłościowego i naprawczego:

Art. 20.

  1. Wniosek o ogłoszenie upadłości może zgłosić dłużnik lub każdy z jego wierzycieli.

Zarząd spółki powinien rozważyć też zawarcie układu z wierzycielami. Jest to forma ugody, która pozwoli zadowolić obie strony i/lub rozłożyć spłatę należności w czasie. Zawarcie ugody następuje w wypadku, kiedy to w jej wyniku wierzyciele zostaną zaspokojeni w wyższym stopniu niż w przypadku upadłości spółki.

Upadłość spółki akcyjnej

W przypadku spółki akcyjnej postępowanie jest nieco inne ze względu na strukturę przedsiębiorstwa. Oprócz zarządu i współwłaścicieli spółki występują też jej akcjonariusze, czyli osoby częściowo uprawnione do udziału w majątku firmy. Po złożeniu wniosku sąd rozpoczyna postępowanie. Następnie, jeśli sąd ogłosi upadłość, może nastąpić utracenie przez spółkę prawa dowolnego rozporządzania jej majątkiem na rzecz syndyka. Dodatkowo sąd może sam powołać wskazany przez siebie zarząd.

Dalsze postępowanie prowadzone jest przez syndyka, który zabezpiecza masę upadłościową przedsiębiorstwa. Upadłość spółki akcyjnej powoduje także wycofanie jej udziałów z publicznego obiegu. Jeśli w wyniku postępowania upadłościowego pozostanie jakiś majątek, to mogą się o niego ubiegać jej akcjonariusze. W przypadku naruszenia prawnych procedur do odpowiedzialności za upadłość spółki może zostać też pociągnięty sam jej zarząd.

Upadłość spółki cywilnej

Spółka cywilna w świetle polskiego prawa nie posiada zdolności prawnej. Ze względu na swój charakter jest to tylko porozumienie pomiędzy wspólnikami bez tak zwanej zdolności upadłościowej. Oznacza to, że upadłość spółki cywilnej jest niemożliwa. O upadłość mogą natomiast ubiegać się wspólnicy spółki cywilnej na mocy odrębnych praw.

Upadłość spółki jawnej

Spółka jawna w przeciwieństwie do spółki cywilnej posiada zdolność upadłościową. Po rozpoczęciu postępowania sądowego w pierwszej kolejności na pokrycie długów przeznaczany jest majątek przedsiębiorstwa. Dodatkowo upadłość spółki jawnej niesie ze sobą prawo egzekucji wierzytelności z majątku wspólników spółki. Odpowiadają oni za wszystkie długi solidarnościowo i subsydiarnie. Świadczy o tym artykuł 31 kodeksu spółek handlowych:

Art. 31. § 1. Wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna (subsydiarna odpowiedzialność wspólnika).

§ 2. Przepis § 1 nie stanowi przeszkody do wniesienia powództwa przeciwko wspólnikowi, zanim egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna.

§ 3. Subsydiarna odpowiedzialność wspólnika nie dotyczy zobowiązań powstałych przed wpisem do rejestru.

Upadłość spółki komandytowej

Spółka komandytowa także posiada zdolność upadłościową. Postępowanie upadłościowe przebiega w tym przypadku podobnie jak w przypadku spółki jawnej. Upadłość spółki komandytowej niesie ze sobą natomiast znaczące różnice w odpowiedzialności wspólników. Jeśli masa upadłościowa nie wystarczy do pokrycia zobowiązań, to wspólnicy mogą zostać pociągnięci do ich spłaty. Jednakże należy tutaj podkreślić różny stopień odpowiedzialności – w spółce komandytowej wyróżniamy komandytariuszy oraz komplementariuszy.

Komandytariusze mogą odpowiadać swoim majątkiem tylko do wysokości tak zwanej sumy komandytowej, czyli wkładu wniesionego do spółki. Reguluje to kodeks spółek handlowych:

Art. 111. Komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki wobec jej wierzycieli tylko do wysokości sumy komandytowej.

Art. 112. § 1. Komandytariusz jest wolny od odpowiedzialności w granicach wartości wkładu wniesionego do spółki.

Inaczej wygląda kwestia odpowiedzialności komplementariuszy. Te osoby odpowiadają z własnego majątku bez ograniczeń za wszelkie powstałe wierzytelności. Wskazuje na to artykuł 102 kodeksu spółek handlowych:

Art. 102. Spółką komandytową jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona.